АСНОЎНЫЯ ФУНКЦЫІ АКУТА Ў П’ЕСЕ ЯНКІ КУПАЛЫ «ПАЎЛІНКА»

УДК 821.161.3’612

  • Куліковіч Уладзімір Іванавіч − кандыдат філалагічных навук, дацэнт, загадчык кафедры рэдакцыйна-выдавецкіх тэхналогій. Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт (220006, г. Мінск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспубліка Беларусь). E-mail: nino-1924@mail.ru

DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2022-261-2-105-111

Ключевые слова: акут, акцэнталогія, варыя, знак націску, правапіс, варыянтнасць, функцыі націску.

Для цитирования: Куліковіч У. І. Асноўныя функцыі акута ў п’есе Янкі Купалы «Паўлінка» // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2022. № 2 (261). С. 105–111. DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2022-261-2-105-111.

Аннотация

Артыкул прысвечаны вывучэнню надрадковых дыякрытычных знакаў беларускай пісьменнасці. Прапануецца невялікі экскурс у гісторыю з’яўлення і выкарыстання акута і варыі ў беларускіх рукапісных і друкаваных помніках ХV–XIX стст., акрэсліваюцца прычыны адмовы ад знакаў націску з ХVIIІ ст. і падставы, паводле якіх Я. Купала ўзяўся выкарыстаць у п’есе «Паўлінка» «аптымальны» варыянт пісьма. Устаноўлены групы лексем, якія ўжыты аўтарам без акута, асобныя назоўнікі, дзе стаіць два знакі націску. Разгледжаны ўплыў націску на правапіс і вымаўленне часціцы не і прыназоўніка без, купалаўскія акцэнталагічныя варыянты, абазначэнне націскных складоў у складаных словах, напісаных разам і праз злучок. Выяўлены шэраг слоў, дзе націск выступае як фаналагічны сродак, што выконвае сэнсаадрознівальную (сігніфікатыўную) функцыю.

Скачать

Список литературы

  1. Купала Я. Паўлінка. Сцэны из шляхоцкаго жыцьця ў 2-х актах. Пецярбург: Загляне сонцэ і ў нашэ ваконцэ, 1913. 85 с.
  2. Васючэнка П. Драматычная спадчына Янкі Купалы: Вопыт сучаснага прачытання. Мінск: Навука і тэхніка, 1994. 173 с.
  3. Гаробчанка Т. Я. Купалаўскія вобразы на беларускай сцэне / рэд. А. В. Сабалеўскі. Мінск: Навука і тэхніка, 1976. 152 с.
  4. Петрушкевіч А. М. Праблема выбару ў п’есе Янкі Купалы «Паўлінка» // Некаторыя старонкі беларускай літаратуры пачатку ХХ стагоддзя: матэрыялы для вывучэння курса «Беларуская літаратура ХХ ст.» / А. М. Петрушкевіч; пад рэд. праф. І. В. Жука. Гродна: ГрДУ, 2010. С. 50–54.
  5. Рагойша В. Бацька нацыі // Полымя. 1992. № 7. С. 191–203.
  6. Санюк Дз. Эстэтыка творчасці Я. Купалы. Мінск: Беларускі кнігазбор, 2000. 212 с.
  7. Ожегов С. И. Очередные вопросы культуры речи // Лексикология. Лексикография. Культура речи: учеб. пособие для вузов. М.: Высшая школа. 1974. 354 с.
  8. Плотнікаў Б. А., Антанюк Л. А. Беларуская мова. Лінгвістычны кампендыум. Мінск: Інтэрпрэс-сэрвіс, Кніжны Дом, 2003. 672 с.
  9. Груша А. І. Беларуская кірылічная палеаграфія: вучэб. дапам. для студэнтаў гістарычнага факультэта. Мінск: БДУ, 2006. 142 с.
  10. Карскій Е. Ф. Бѣлоруссы. Т. ІІ. Языкъ бѣлорусскаго племени. Историческій очерк звуковъ бѣлорусскаго наречия. Варшава: Типограф. Варшав. учеб. округа, 1908. 579 с.
  11. Ціванова Г. «Буквар» 1618 г. як прыклад гістарычнай зменлівасці мовы // Першы «Буквар»: даследаванні: да 400-годдзя выдання = Первый «Букварь»: исследования: к 400-летию издания = First «Bukvar»: discovery: to the 400 anniversary of the publication / Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальная бібліятэка Беларусі, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; склад. А. А. Суша, пер. на англ. мову Л. Ю. Казакова, А. У. Коршак, В. М. Шумская. Мінск: Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2018. С. 194–211.
  12. Иванова Е. Э. История русского письма: учеб. пособие / науч. ред. М. Э. Рут; М-во образования и науки Рос. Федерации, Урал. федер. ун-т. Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2018. 190 с.
  13. Яновіч А. І. Станаўленне графічнай сістэмы беларускай літаратурнай мовы новага перыяду // Выбраныя працы / уступ. арт. Н. Ю. Паўлоўскай. Мінск: Медысонт, 2011. С. 36–45.
  14. Старчевскій А. В. Карманный стоязычный словарь. С.-Петербургъ: Типо-Литографія А. Пожаровой, 1887. С. 50–63; 286–295.
  15. Гапоненка І. А. Графіка-арфаграфічная спецыфіка беларускіх выданняў ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. Мінск: БДУ, 2013. С. 50–64.
  16. Шакун Л. М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы: вучэб. дапаможнік для філал. фак. ВНУ. 2-е выд., перапрац. Мінск: Універсітэцкае, 1984. 319 с.
  17. Грот Я. К. Русское правописаніе. Руководство, составленное по поручению Второго отдѣленія Императорской Академіи Наукъ. Санкт-Петербургъ: Типографія Императорской Академіи Наукъ. 11-е изд. 1894. 120 с.
Поступила 11.09.2022