МАТЭРЫЯЛЫ ДА ЎКЛАДАННЯ БЕЛАРУСКА-ШВЕДСКАГА СЛОЎНІКА ПРЫКАЗАК

УДК 811.161.3+811.113.6

  • Алёшын Аляксей Сяргеевіч − кандыдат філалагічных навук, дацэнт, загадчык кафедры замежных моў гуманітарнага факультэта. Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт тэлекамунікацый імя М. А. Бонч-Бруевіча (191186, г. Санкт-Пецярбург, набярэжная ракі Мойкі, д. 61, Расійская Федэрацыя). Е-mail: alexis001@mail.ru

  • Іваноў Яўген Яўгенавіч − доктар філалагічных навук, дацэнт, загадчык кафедры тэарэтычнай і прыкладной лінгвістыкі. Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. А. Куляшова (212022, г. Магілёў, вул. Касманаўтаў, 1, Рэспубліка Беларусь). E-mail: ivanov-msu@mail.ru

DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2022-255-1-86-95

Ключевые слова: парэміялогія, прыказкі, міжмоўнае супастаўленне, беларуская мова, шведская мова, двухмоўны супастаўляльны слоўнік, зоны лексікаграфічнага апісання прыказак.

Для цитирования: Алёшын А. С., Іваноў Я. Я. Матэрыялы да ўкладання беларуска-шведскага слоўніка прыказак // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2022. № 1 (255). С. 86–95. DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2022-255-1-86-95.

Аннотация

Адной з праблем сучаснай славістыкі з’яўляецца супастаўляльнае апісанне фразеалогіі і парэміялогіі славянскіх і неславянскіх моў і стварэнне славянска-неславянскіх фразеалагічных і парэміялагічных слоўнікаў. Актуальнай у сувязі з гэтым з’яўляецца распрацоўка прынцыпаў і структуры беларуска-шведскага слоўніка прыказак. У артыкуле разглядаюцца прынцыпы дыферэнцыяцыі нацыянальна спецыфічных і агульных з іншымі мовамі (інтэрнацыянальных, універсальных) адзінак парэміялагічнага фонду мовы. Выяўленне і размежаванне міжмоўнай спецыфічнасці / агульнасці прыказак прапануецца ажыццяўляць у сінхранічным аспекце пры дапамозе супастаўлення структурна-семантычных мадэлей прыказак розных моў у праекцыі на мовы роднасных груп, арэальных кантактаў, тыпалагічных супольнасцей. Вызначаюцца і дыферэнцыююцца тыпы міжмоўных падабенстваў / адрозненняў парэміялагічных адзінак, якія маюць аналагі ў іншых мовах, на падставе поўнага / частковага супадзення лексіка-граматычнай структуры прыказкі. Вылучаюцца тыя міжмоўныя тыпы падабенстваў / адрозненняў парэміялагічных адзінак, якія з’яўляюцца найбольш значнымі для лексікаграфічнага апісання. Вызначаюцца прынцыпы і структура слоўнікавай рэпрэзентацыі беларускіх і шведскіх прыказак у двухмоўным супастаўляльным парэміялагічным слоўніку. Прыводзяцца прыклады асобных зон слоўнікавага артыкула ў беларуска-шведскім слоўніку прыказак.

Даследаванне выканана па заданні Дзяржаўнай праграмы навуковых даследаванняў 2021–2025 гг. (дзяржаўная рэгістрацыя № 20211335).

Скачать

Список литературы

  1. Паремиология без границ / под ред. М. А. Бредиса, О. В. Ломакиной. М.: Изд-во РУДН, 2020. 244 с.
  2. Паремиология в дискурсе / под ред. О. В. Ломакиной. М.: URSS: Ленанд, 2015. 294 c.
  3. Паремиология на перекрёстках языков и культур / М. А. Бредис [и др.]. М.: Изд-во РУДН, 2021. 246 с.
  4. Иванов Е. Е. Белорусская паремиология и афористика в общеевропейском контексте (актуальные проблемы изучения) // XV Міжнародны з’езд славістаў, Мінск, 20–27 жніўня 2013 г.: тэзісы дакладаў: у 2 т. Мінск, 2013. Т. 1. С. 322–323.
  5. Иванов Е. Е., Петрушевская Ю. А. Белорусская паремиология конца XX – начала XXІ века (1991–2014 гг.): библиографический обзор // Паремиология в дискурсе. М.: URSS: Ленанд, 2015. С. 252–292.
  6. Англа-беларускі парэміялагічны слоўнік / пад рэд. Я. Я. Іванова. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2009. 240 с.
  7. Иванов Е. Е. Русско-белорусский словарь пословиц: 777 пословиц русского языка, свыше 5000 белорусских паремиологических эквивалентов и соответствий: в 2 ч. Могилёв: Брама, 2001. Ч. 1. 144 с.; ч. 2. 164 с.
  8. Иванов Е. Е., Мокиенко В. М. Русско-белорусский паремиологический словарь. Могилёв: МГУ имени А. А. Кулешова, 2007. 242 с.
  9. Іванова С. Ф., Іваноў Я. Я. Польска-беларускі парэміялагічны слоўнік. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2007. 192 с.
  10. Іваноў Я. Я., Раманава Н. К. Беларуска-нямецкі парэміялагічны слоўнік. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2006. 108 с.
  11. Володина Т. В., Мокиенко В. М. Русско-белорусский словарь сравнений. Минск: Беларуская навука, 2018. 811 с.
  12. Лепта библейской мудрости: библейские крылатые выражения и афоризмы на русском, английском, белорусском, немецком, словацком и украинском языках / Д. Балакова [и др.]. Могилёв: МГУ имени А. А. Кулешова, 2014. 208 с.
  13. Лепта библейской мудрости: русско-славянский словарь библейских выражений и афоризмов с соответствиями в германских, романских, армянском и грузинском языках: в 2 т. / под ред. Е. Е. Иванова [и др.]. Могилёв: МГУ имени А. А. Кулешова, 2019. Т. 1. 334 с.; т. 2. 308 с.
  14. Петрушэўская Ю. А. Універсальны і інтэрнацыянальны кампаненты ў парэміялагічным складзе беларускай мовы: беларуска-іншамоўны слоўнік. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2020. 316 с.
  15. Алёшин А. С. К вопросу о принципах лингвокультурологического анализа устойчивых сравнений (на материале устойчивых сравнений шведского языка на фоне русского языка) // Вестник Санкт-Петербургского университета. 2010. Сер. 9. № 1. С. 85–89.
  16. Алёшин А. С. Межличностные отношения в шведской лингвокультуре сквозь призму устойчивых сравнений (на фоне русского языка) // Научный диалог. 2017. № 4. С. 9–19. DOI: 10.24224/2227-1295-2017-4-9-19.
  17. Aleshin A. S. Swedish similes describing a person’s movement as part of the linguistic worldview (in comparison with the russian language material). Scandinavian Philology. 2018. Vol. 16, no. 2. P. 193–207. DOI: 10.21638/11701/spbu21.2018.201.
  18. Алёшин А. С. Шведские и русские пословицы с компаративным компонентом bättre/лучше (лингвокультурологический аспект) // Когнитивные исследования языка. 2021. № 2 (45). С. 310–319.
  19. Aleshin A., Zinovieva E. Comparative study of phraseological units with the components “ock” and “hen” in swedish and russian /. Scandinavian Philology. 2019. Vol. 17, no. 2. P. 284–297. DOI: 10.21638/11701/spbu21.2019.206.
  20. Алёшин А. С., Зиновьева Е. И. Стереотипное представление о коте и кошке сквозь призму компаративных фразеологизмов русского и шведского языков // Вестник Российского университета дружбы народов. 2019. Сер.: Теория языка. Семиотика. Семантика. Т. 10, № 2. С. 288–300. DOI: 10.22363/2313-2299-2019-10-2-288-300.
  21. Алёшин А. С., Зиновьева Е. И. Устойчивые выражения компаративной структуры: лингвокогнитивный аспект (на материале русского и шведского языков) // Вестник Российского университета дружбы народов. 2020. Сер.: Теория языка. Семиотика. Семантика. Т. 11, № 1. С. 7–21. DOI: 10.22363/2313-2299-2020-11-1-7-21. DOI: 10.22363/2313-2299-2020-11-1-7-21.
  22. Иванов Е. Е. Паремиологический минимум и основной паремиологический фонд // Паремиология в дискурсе. М.: URSS: Ленанд, 2015. С. 48–66.
  23. Ivanov E. E. Paremiological Minimum and Basic Paremiological Stock (Belarusian and Russian). Prague: RSS, 2002. 136 р.
  24. Ivanov E. Е. “Paremiological Minimum” of the Belarusian Language. Acta Germano-Slavica. 2008. Vol. 3. P. 283–302.
  25. Петрушевская Ю. А. Интернациональные, заимствованные и исконно языковые единицы в составе паремиологического фонда современного белорусского языка // Вестник НовГУ. 2014. Сер.: Филологические науки. № 77. С. 123–126.
  26. Петрушевская Ю. А. Универсальное и национальное в паремиологической системе языка (на материале английского и белорусского языков) // Acta Germano-Slavica. 2015. Вып. 6. C. 213–216.
  27. Петрушэўская Ю. А. Нацыянальная адметнасць прыказкавага фонду беларускай мовы // Учёные записки ВГУ имени П. М. Машерова. 2018. Т. 27. С. 150–154.
  28. Петрушэўская Ю. А. Аб’ём і склад універсальных адзінак у парэміялагічным фондзе беларускай мовы // Філологічні студіï. 2018. Вип. 18. С. 48–62.
  29. Петрушэўская Ю. А. Паняцце парэміялагічнага фонду мовы і прынцыпы яго дыферэнцыяцыі (у сувязі з вызначэннем універсальнага і нацыянальнага кампанентаў у парэміялагічнай сістэме мовы) // Філологічний часопис. 2015. Вип. 1 (6). C. 100–106.
  30. Petrushevskaya Ju. A. Универсальное и национальное в составе пословиц современного белорусского литературного языка // Wort – Text – Zeit XII. Greifswald: E. M. A.-Universität, 2013. S. 79–80.
  31. Зверева Ю. С., Иванов Е. Е., Шестернёва А. Н. Сравнительная типология фразеологии английского и белорусского языков (актуальность, методология, перспективы исследования) // Восточнославянские языки и литературы в европейском контексте – 2015. Могилёв: МГУ имени А. А. Кулешова, 2016. С. 164–168.
  32. Биндасова О. Ю., Иванова С. Ф., Филимонова И. Ю. Лексико-грамматическая организация французских и белорусских пословиц (сравнительный анализ) // Acta Germano-Slavica. 2008. Вып. 3. С. 144–159.
  33. Вальтер Х., Иванов Е. Е., Мокиенко В. М. Белорусские пословицы в контексте европейской паремиологии (о русско-немецко-белорусском словаре пословиц с иноязычными параллелями) // Актуальныя праблемы філалогіі і методыкі выкладання філалагічных дысцыплін. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2015. С. 209–214.
  34. Иванов Е. Е. Парадоксальные пословицы в русском и белорусском языках // Вестник НовГУ. 2014. Сер.: Филологические науки. № 77. С. 21–24.
  35. Иванов Е. Е., Петрушевская Ю. А. Различия в семантике и структуре белорусских и английских пословиц // Актуальные проблемы преподавания иностранных языков в высшей школе Республики Беларусь. Могилёв: МГУ имени А. А. Кулешова, 2011. С. 213–215.
  36. Иванов Е. Е., Романова Н. К. Типы межъязыковых сходств и различий паремиологических единиц (на материале белорусского и немецкого языков) // Acta Albaruthenica, Rossica, Polonica VII. Віцебск: ВДУ імя П. М. Машэрава, 2006. С. 161–164.
  37. Іваноў Я. Я. Парэміялагічныя сістэмы беларускай і рускай моў: падабенствы і разыходжанні // Філологічні студіï. 2011. Вип. 6. Ч. 2. С. 53–63.
  38. Іваноў Я. Я. Прынцыпы супастаўляльнага апісання афарыстычнай парэміялогіі беларускай і рускай моў // Studia sławistyczne. 2003. T. 4. S. 49–55.
  39. Іваноў Я. Я., Максімава В. А. Англійскія эквіваленты беларускіх прыказак (лексікаграфічны аспект) // Восточнославянские языки и литературы в европейском контексте – 2015. Могилёв: МГУ имени А. А. Кулешова, 2016. С. 191–196.
  40. Петрушевская, Ю. А. Белорусские соответствия английских пословиц (лексикографический аспект) // Die Phraseologie in Raum und Zeit = Фразеология во времени и пространстве. Greifswald: E. M. A.-Universität; СПб.: Изд-во СПбГУ, 2012. С. 136–137.
  41. Ivanov E., Feldman V. Principles of the Contrastive Description of Aphoristic Paremiology (in Belarussian and Russian Languages). Acta Germano-Slavica. 2007. Vol. 1. P. 85–97.
  42. Лепешаў I. Я., Якалцэвіч М. А. Тлумачальны слоўнік прыказак. Гродна: ГрДУ імя Янкі Купалы, 2011. 695 с.
  43. Школьный словарь живых русских пословиц / под ред. В. М. Мокиенко. СПб.: Нева, 2002. 352 с.
  44. Co kraj to obyczaj [Electronic Resource] // Polska tradycja. 2019. Mode of access: https://www.polskatradycja.pl/folklor/przyslowia/co-kraj-to-obyczaj-co-rodzina-to-zwyczaj.html. Date of access: 20.12.2021.
  45. Ridout R., Witting C. English Proverbs Explained. London: Pan Books LTD, 1969. 223 p.
  46. Шкраба І., Шкраба Р. Крынічнае слова: беларускія прыказкі і прымаўкі. Мінск: Мастацкая літаратура, 1987. 286 с.
  47. Жуков В. П. Словарь русских пословиц и поговорок. М.: Русский язык, 1991. 534 с.
  48. Holm P. Ordspråk och talesätt. Stockholm: Albert Bonniers förlag, 1965. 385 s.
Паступіў 15.01.2022