УДК 37.017.4(476)(091)

Астрога Валянціна Міхайлаўна – кандыдат гістарычных навук, дацэнт, дацэнт кафедры гісторыі Беларусі і паліталогіі. Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітет (220006, г. Мінск, вул. Свярдлова, 13а. Рэспубліка Беларусь). E-mail: ostroga@belstu.by

DOI: https://doi.org/ 10.52065/2520-6885-2024-287-1.

 

Ключевые слова: грамадска-педагагічны рух, нацыянальная адукацыя, настаўнік, педагагічны друк, пачатковая школа, нацыянальнае адраджэнне.

Для цитирования: Астрога В. М. Пытанні нацыянальнай адукацыі ў грамадска-педагагічным руху Беларусі (канец ХІХ – пачатак ХХ ст.) // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2024. № 2 (287). С. 5–9. DOI: 10.52065/2520-6885-2024-287-1.

Аннотация

У артыкуле разглядаюцца пытанні развіцця нацыянальнай адукацыі ў грамадска-педагагічным руху Беларусі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. На фоне кансерватыўнай адукацыйнай палітыкі царскага ўрада, накіраванай на русіфікацыю краю, прагрэсіўная грамадскасць, дзеячы асветы, педагогі-навукоўцы, настаўнікі-практыкі разглядалі неабходнасць школьнага нацыянальнага будаўніцтва ва ўмовах дэмакратычнага развіцця краіны як важны накірунак рэфармавання народнай асветы. Прыводзяцца погляды прагрэсіўных педагогаў, літаратараў, публіцыстаў, настаўнікаў, якія адстойвалі ідэі не толькі ўвядзення ўсеагульнай пачатковай адукацыі на ўсёй тэрыторыі Расійскай імперыі, але і падкрэслівалі неабходнасць стварэння сістэмы адукацыі, якая б улічвала мясцовыя нацыянальна-культурныя традыцыі і вялася на роднай мове. Паказана адлюстраванне дадзенай праблемы на старонках перыядычнага педагагічнага руху, а таксама ў беларускай газеце «Наша ніва», вызначана роля настаўнікаў у фарміраванні нацыянальнай свядомасці дзяцей беларусаў. Падкрэсліваецца, што многія часопісы дэманстравалі выхад за межы традыцыйных педа гагічных праблем выхавання і методыкі выкладання, выконвалі важную сацыяльную ролю ў арганізацыі і інтэграцыі разрозненага грамадска-педагагічнага руху. Разам з тым канцэпцыя беларускай нацыянальнай школы магла атрымаць сваю рэалізацыю толькі ў новых дэмакратычных  умовах на аснове перагляду каштоўнасных і якасных падыходаў ў галіне народнай адукацыі.

Скачать

Список литературы

1. Арол М. З нашага жыцця // Наша ніва. 1912. 21 чэрвеня. С. 3.
2. Палуян С. Лісты ў будучыню. Проза. Публіцыстыка. Крытыка. Мінск: Мастацкая літаратура, 1986. 215 с.
3. Багдановіч А. І. Навуковая і культурна-асветніцкая дзейнасць інтэлігенцыі Беларусі (1861– 1900). Мінск: БНТУ, 2012. 153 с.
4. Андрэева Е. Г., Лыч Л. М. У пошуках уласнага шляху: ідэя беларускай школы напачатку ХХ ст. // Адукацыя і выхаванне. 2000. № 2. С. 26– 31.
5. Белорусский учитель. СПб., 1909. Вып. 1. 65 с.
6. Золотарев С. Русский язык в общеобразовательной школе // Русская школа. 1908. № 10. С. 117–131.
7. Калоша І. І. Якуб Колас – народны настаўнік // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1972. № 1. С. 40–41.
8. Салаўёва Н. В. Якуб Колас і Віцебшчына: «першы беларускі вучыцель першай беларускай школы» // Адукацыя на Віцебшчыне: гісторыя і сучаснасць: матэрыялы рэспублік. навук.-практ. канф., Віцебск, 30–31 сак. 2010 г. / Віцебскі дзярж. ун-т, рэдкал.: В. У. Акуневіч адк. рэд. [і інш.]. Віцебск: УА «ВДУ імя П. М. Машэрава», 2010. С. 65–69.
9. Степанец Б. О национальном воспитании // Народное образование в Виленском учебном округе. 1909. № 5. С. 203–206.
10. Троська Я. Некаторыя моманты з дарэвалюцыйнае асветы на тэрыторыі Магілёўшчыны // Полымя. 1926. № 1. С. 128–141.
11. З Беларусі і Літвы (ад нашых карэспандэнтаў) // Наша ніва. 1907. 8 чэрвеня. C. 6.
12. Снапковская С. В. Развитие образования и педагогической мысли Беларуси во второй половине ХІХ – начале ХХ вв. М.: Старицкая тип., 2011. 308 с.

Поступила 14.09.2024