АСНОЎНЫЯ НАПРАМКІ ВЫВУЧЭННЯ АФАРЫЗМА (ЭМПІРЫЧНЫ І ТЭАРЭТЫЧНЫ АСПЕКТЫ)

УДК 811

Іваноў Яўген Яўгенавіч – доктар філалагічных навук, прафесар, загадчык кафедры тэарэтыч- най і прыкладной лінгвістыкі. Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. А. Куляшова (212022, г. Магілёў, вул. Касманаўтаў, 1, Рэспубліка Беларусь). E-mail: ivanov_ee@msu.by

DOI: https://doi.org/ 10.52065/2520-6729-2024-285-16.

 

Ключевые слова: афарызм, эмпірычны аспект, тэарэтычны аспект, філасофія, навука, літаратуразнаўства, фалькларыстыка, мовазнаўства.

Для цитирования: Іваноў Я. Я. Асноўныя напрамкі вывучэння афарызма (эмпірычны і тэарэтычны аспекты) // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2024. № 2 (285). С. 116–127. DOI: 10.52065/2520-6729-2024-285-16.

Аннотация

Вызначэнне эмпірычных, протанавуковых і тэарэтычных (уласна навуковых) уяўленняў аб афарызме адыгрывае найважнейшую ролю ў развіцці афарыстыкі як асобнага адгалінавання ведаў. У артыкуле прадстаўлены агляд развіцця інтэрпрэтацый афарызма ў еўрапейскім філасофскім, літаратурным, фальклорным і навуковым працэсах на працягу апошніх больш чым двух з паловай тысячагоддзяў. Мэта даследавання – акрэсліць асноўныя напрамкі вывучэння афарызма ў эмпірычным і тэарэтычным аспектах ад протанавуковых ведаў да ўласна навуковага асэнсавання. У выніку даследавання ўстаноўлена, што эмпірычныя разуменні не толькі акрэслілі развіццё протанавуковых напрамкаў вывучэння, але і прадвызначылі фармаванне ўласна навуковага асэнсавання афарызма. Тэарэтычны аспект вывучэння афарызма размяжоўваецца на чатыры асноўныя падыходы: літаратуразнаўчы, філасофска-навуковы, фалькларыстычны, мовазнаўчы. Найбольш значным у дыяхранічнай перспектыве з’яўляецца філасофска-навуковы падыход, у сінхранічным плане – літаратуразнаўчы, у аналітычным ракурсе – фалькларыстычны, у сінтэтычнай праекцыі – лінгвістычны падыход. Менавіта моўная прырода афарызма аб’ядноўвае ўсе астатнія навуковыя падыходы, паколькі грунтуецца на яго разуменні як аднафразавага тэксту з абагульненым зместам, што актуальна ў межах і філасофіі, і літаратуры, і ў фальклоры, і ў маўленчай практыцы. Даследаванне выканана ў межах НДР «Беларуская фразеалогія, парэміялогія, моўная афарыстыка ў кантэксце еўрапейскіх моў і культур (сінхранічны і дыяхранічны аспекты)» (ДР № 20211335) Дзяржаўнай праграмы навуковых даследаванняў 2021–2025 гг.

Скачать

Список литературы

  1. Федоренко Н. Т., Сокольская Л. И. Афористика. М.: Наука, 1990. 419 с.
  2. Иванов Е. Е. Аспекты эмпирического понимания афоризма // Вестник РУДН. Сер. Теория языка. Семиотика. Семантика. 2019. Т. 10, № 2. С. 381–401.
  3. Лебедев А. В. Семь мудрецов // Фрагменты ранних греческих философов. Ч. 1. От эпических теокосмогоний до возникновения атомистики. М.: Наука, 1989. С. 91–94.
  4. Іваноў Я. Я. Афарызм як прадмет філалогіі і аб’ект лінгвістыкі // Веснік БДУ. Сер. 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. Псіхалогія. 1994. № 3. С. 61–65.
  5. Egert A. Vom Wesen und Werden des deutschen Aphorismus: Essays zur Gattungsproblematik bei Lichtenberg und Nietzsche. Oldenburg: Igel Verlag Wissenschaft, 2005. 116 s.
  6. Spicker F. Der deutsche Aphorismus im 20. Jahrhundert: Spiel, Bild, Erkenntnis. Tübingen: Niemeyer, 2004. XII, 1000 s.
  7. Spicker F. Die Welt ist voller Sprüche. Große Aphoristiker im Porträt. Bochum: Brockmeyer, 2010. 175 s.
  8. Spicker F. Kurze Geschichte des deutschen Aphorismus. Tübingen: Francke, 2007. 324 s.
  9. Spicker F. Studien zum deutschen Aphorismus im 20. Jahrhundert. Tübingen: Niemeyer, 2000. 220 s.
  10. Geary J. The World in a Phrase. A Brief History of the Aphorism. New York: Bloomsbury, 2006. 240 p.
  11. Іваноў Я. Я. Праблемы лінгвістычнага вывучэння афарызма. Магілёў: Брама, 2003. 194 с.
  12. Леванюк А. Я. Беларуская афарыстыка як нацыянальна-культурны феномен: беларускі літаратурны паэтычны афарызм. Брэст: БрДУ, 2018. 101 с.
  13. Гаспаров М. Л. Афоризм // Литературный энциклопедический словарь. М.: СовЭн, 1987. С. 43.
  14. Тимофеев Л. И., Венгеров Н. Краткий словарь литературоведческих терминов. 4-е изд., испр. и доп. М.: Гос. учеб.-пед. изд-во, 1963. 192 с.
  15. Schalk F. Aphorismus // Historisches Wörterbuch der Philosophie. Darmstadt: Schwabe, 1971. Bd. 1. S. 437–439.
  16. Афоризм // Краткая литературная энциклопедия: в 9 т. М.: СовЭн, 1962. Т. 1. С. 366.
  17. Пазяк М. М. Афористика народная // Восточнославянский фольклор: словарь научной и народной терминологии. Минск: Навука і тэхніка, 1993. С. 13.
  18. Пермяков Г. Л. Основы структурной паремиологии. М.: Наука, 1988. 236 с.
  19. Пермяков Г. Л. От поговорки до сказки (заметки по общей теории клише). М.: Наука, 1970. 240 с.
  20. Иванов Е. Е. “Основной паремиологический фонд” русского языка и его соотношение с “паремиологическим минимумом” // Мир русского слова и русское слово в мире: в 7 т. София: Heron Press, 2007. Т. 2. С. 152–156.
  21. Паремиология в дискурсе / под ред. О. В. Ломакиной. М.: URSS: Ленанд, 2015. 294 c.
  22. Паремиология без границ / под ред. М. А. Бредиса, О. В. Ломакиной. М.: РУДН, 2020. 244 с.
  23. Паремиология на перекрёстках языков и культур / под ред. Е. Е. Иванова, О. В. Ломакиной. М.: РУДН, 2021. 246 с.
  24. Лепешаў І. Я. Парэміялогія як асобны раздзел мовазнаўства. Гродна: ГрДУ імя Янкі Купалы, 2006. 279 с.
  25. Иванов Е. Е. Белорусская паремиология и афористика в общеевропейском контексте (актуальные проблемы изучения) // Nationales und Internationales in der slawischen Praseologie = Национальное и интернациональное в славянской фразеологии / hrsg. H. Walter, V. M. Mokienko. Greifswald: E.M.A.-Universität, 2013. S. 111–116.
  26. Иванов Е. Е., Петрушевская Ю. А. Белорусская паремиология конца XX– начала XXІ века (1991–2014 гг.): библиографический обзор // Паремиология в дискурсе / под ред. О. В. Ломакиной. М.: Ленанд, 2015. С. 252–292.
  27. Потебня А. А. Из лекций по теории словесности (Басня. Пословица. Поговорка) // Теоретическая поэтика. М.: Выс. школа, 1990. С. 55–131.
  28. Виноградов В. В. Язык и стиль басен Крылова // Известия АН СССР. Сер. литературы и языка. 1945. Т. 4, вып. 1. С. 24–52.
  29. Іваноў Я. Я. Аб другасным спосабе дэрывацыі непрэцэдэнтных афарызмаў // Грани слова: сб. науч. ст. к 65-летию проф. В. М. Мокиенко. М., 2005. С. 463–468.
  30. Рыбникова М. А. Введение в стилистику. М.: Совет. писатель, 1937. 282 с.
  31. Міхневіч А. Я. Афарызмы // Беларуская мова: энцыклапедыя. Мінск: БелЭн, 1994. С. 60–61.
  32. Лингвистика афоризма. Хрестоматия / сост. Е. Е. Иванов. Минск: Выш. школа, 2018. 304 с.
  33. Верещагин Е. М., Костомаров В. Г. Лингвострановедческий план афористики // Язык и культура: лингвострановедение в преподавании русского языка как иностранного. 2-е изд., перераб. и доп. М.: Рус. яз., 1976. С. 162–195.
  34. Іванова С. Ф., Іваноў Я. Я., Мячкоўская Н. Б. Сацыякультурная прастора мовы (сацыяльныя і культурныя аспекты вывучэння беларускай мовы). Мінск: Веды, 1998. 112 с.
  35. Іваноў Я. Я. Дыферэнцыяльныя прыметы афарызма. Магілёў: Брама, 2004. 160 с.
  36. Иванов Е. Е. Лингвистика афоризма: учеб.-метод. пособие. Могилев: МГУ имени А. А. Кулешова, 2016. 156 с.
  37. Береговская Э. М. Стилистика однофразового текста (на материале русского, французского, английского и немецкого языков). М.: URSS: Ленанд, 2015. 344 с.
  38. Ivanov E. Paremiological Minimum and Basic Paremiological Stock (Belarusian and Russian). Prague: RSS, 2002. 136 p.
  39. Гутова Л. А. Народная афористика в художественном контексте (сравнительный анализ на материалах адыгского, английского и русского языков). Нальчик: Кабардино-Балкарский ин-т гуманит. исслед., 2009. 130 с.
  40. Іваноў Я. Я. Крылатыя афарызмы ў беларускай мове: з іншамоўных літаратурных і фальклорных крыніц VIII ст. да н. э. – ХХ ст.: тлумачальны слоўнік. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2011. 164 с.
  41. Иванов Е. Е. Изучение языковой природы афоризма в русистике 1960–1980 гг. (проблемы формирования лингвистической теории афоризма). Минск: Веды, 1999. 52 с.
  42. Королькова А. В. Русская афористика. М.: Флинта: Наука, 2005. 344 с.
  43. Королькова А. В. Афористика в контексте русской культуры. Смоленск: СмолГУ, 2018. 226 с.
  44. Іваноў Я. Я. Афарыстычныя адзінкі ў беларускай мове. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2017. 208 с.
  45. Касцючык В. М. Беларуская афарыстыка: практыкум. Брэст: БрДУ, 2019. 114 с.
  46. Trębska-Kerntopf А. Aforyzm w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015. 465 s.
  47. Еленевская М. Н. Структура и функции афоризма: на материале английского языка: дис. … канд. филол. наук: 10.02.04. Ленинград, 1983. 190 л.

Поступила 24.04.2024