УСТОЙЛІВЫЯ СЛОВАЗЛУЧЭННІ ЎСТАРЭЛАЙ СЕМАНТЫКІ Ў ТЛУМАЧАЛЬНЫХ СЛОЎНІКАХ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ

УДК 811.161.3’373.44’06

  • Макарэвіч Аляксандр Васільевіч – кандыдат філалагічных навук, дацэнт, дактарант кафедры беларускага мовазнаўства. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт (220030, г. Мінск, пр. Незалежнасці, 4, Рэспубліка Беларусь). E-mail: alyksandrmakarevich@yandex.by

DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2023-267-1-19

Ключевые слова: тлумачальны слоўнік, устарэлае тэрміналагічнае спалучэнне, лексікаграфічныя прыёмы, семантыка, паметы ўст. і гіст., сінтаксічны спосаб, двухкампанентны тэрмін.

Для цитирования: Макарэвіч А. В. Устойлівыя словазлучэнні ўстарэлай семантыкі ў тлумачальных слоўніках беларускай мовы // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2023. № 1 (267). С. 140–146. DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2023-267-1-19.

Аннотация

У артыкуле апісваецца лексіка-семантычная, словаўтваральная характарыстыка ўстарэлых устойлівых выразаў, даследуюцца прыёмы пазначэння такіх словазлучэнняў у тлумачальных слоўніках беларускай мовы. У асноўным прынцыпы падачы ўстарэлых спалучэнняў у лексікаграфічных выданнях аднолькавыя. Аднак у рэгістрацыі некаторых устарэлых словазлучэнняў у даведніках назіраецца непаслядоўнасць. У сувязі з гэтым аўтарам прапануюцца ўдакладненыя дэфініцыі асобных выразаў, напрыклад вайсковы старшына, карэта хуткай дапамогі, паштовыя галубы і інш. Устарэлыя тэрміналагічныя спалучэнні ўтвораны сінтаксічным спосабам. Найбольшая колькасць выразаў пабудавана па мадэлі «прыметнік + назоўнік», у якой апошні з’яўляецца галоўным кампанентам: аспідная дошка, гарцавы збор, дзяржаўны селянін, кірмашовы тэатр, шведская сценка і інш.

Скачать

Список литературы

  1. Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы : больш за 65 000 слоў / уклад.: І. Л. Капылоў [і інш.]; пад рэд. І. Л. Капылова. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2016. 968 с.
  2. Ціванова Г. К. Назвы плацяжоў у старабеларускай мове // Мова – літаратура – культура: матэрыялы IX Міжнар. навук. канф. памяці праф. А. Я. Міхневіча, Мінск, 15–16 кастр. 2020 г. / Беларус. дзярж. ун-т; рэдкал.: А. А. Радзевіч (гал. рэд.) [і інш.]. Мінск: БДУ, 2020. С. 169–174.
  3. Струкава С. М. Лексіка беларускай мовы: гісторыя і сучаснасць. Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Ф. Скарыны. Мінск: Права і эканоміка, 2008. 776 с.
  4. Мінакова Л. М., Аніськова С. М., Станкевіч А. А. Беларуская навукова-тэхнічная тэрміналогія: фарміраванне, функцыянаванне, склад. Гомель: ГДУ, 2004. 146 с.
  5. Дзятко Д. В. Беларуская матэматычная тэрміналогія: станаўленне, структура, фукцыянаванне: манаграфія. Мінск: БДПУ, 2009. 192 с.
  6. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: у 5 т. / рэдкал.: К. К. Атраховіч (гал. рэд.) [і інш.]. Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя, 1977–1984. Т. 5. 608 с.
  7. Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы / пад рэд. М. Р. Судніка, М. Н. Крыўко. Мінск: БелЭн, 1996. 784 с.
  8. Макарэвіч А. В. «Адраджэнне» гасцінага двара // Роднае слова. 2018. № 4. С. 47– 48.
  9. Антанюк Л. А. Беларуская навуковая тэрміналогія: фарміраванне, структура, упарадкаванне, канструяванне, функцыянаванне. Мінск: Навука і тэхніка, 1987. 240 с.
  10. Квитко И. С. Термин в научном документе. Львов: Вища школа, 1976. 126 с.
  11. Ляшчынская В. А. Беларуская мова. Тэрміналагічная лексіка: вучэб. дапам. Мінск: РІВШ: БДУ, 2001. 256 с.
Поступила 12.12.2022