ТЭХНАЛОГІЯ НАВУЧАННЯ ПЕРАКЛАДУ ВУЗКАСПЕЦЫЯЛЬНЫХ ТЭКСТАЎ З РУСКАЙ МОВЫ НА БЕЛАРУСКУЮ

УДК 811.161.1:811.161.3

  • Кірдун Ала Анатольеўна – кандыдат філалагічных навук, дацэнт кафедры беларускай філалогіі. Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт (220006, г. Мінск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспубліка Беларусь). E-mail: allakirdun@mail.ru

DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2023-267-1-16

Ключевые слова: тэхналогія перакладу, вузкаспецыяльны тэкст, паралельны тэкст, блізкароднасныя мовы, камунікатыўныя кампетэнцыі, міжмоўныя адпаведнікі.

Для цитирования: Кідун А. А. Тэхналогія навучання перакладу вузкаспецыяльных тэкстаў з рускай мовы на беларускую // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2023. № 1 (267). С. 118–125. DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6729-2023-267-1-16.

Аннотация

Артыкул прысвечаны праблеме выкарыстання перакладу тэкстаў пры выкладанні філалагічных дысцыплін ва ўстановах вышэйшай адукацыі негуманітарнага профілю.

Практыка перакладаў з блізкароднасных моў вызначаецца як мэтазгодная, але пры гэтым як негатыўная ацэньваецца сітуацыя, калі заняткі без папярэдняй падрыхтоўкі насычаюцца заданнямі на пераклад спецыяльных навуковых тэкстаў з уласцівымі ім асаблівасцямі лексічнай, марфолага-сінтаксічнай і кампазіцыйнай арганізацыі. Ключавым у справе навучання студэнтаў перакладу вызначаецца прынцып «ад простага да складанага», у адпаведнасці з якім уменні фарміруюцца паэтапна і ў пэўнай паслядоўнасці. У вучэбным працэсе спалучаюцца два абавязковыя складнікі: даперакладчыцкая частка, у якой забяспечваецца пераход ад «звычайнага білінгвізму» да элементарных перакладчыцкіх дзеянняў, і перакладчыцкая частка, якая ўключае трэніровачны і кантрольна-ацэначны кампаненты. Тэхналогія навучання перакладу на першым этапе прадстаўляецца праз апісанне зместу практыкаванняў і заданняў: 1) перцэпцыя паралельных навуковых тэкстаў па спецыяльнасці невялікага аб’ёму нескладанай структуры; 2) падстаноўкі як паступовае «ўключэнне» перакладчыцкага кампанента: авалоданне найбольш тыповымі і частотнымі лексічнымі і сінтаксічнымі паралелямі, у тым ліку тэрміналагічнага характару; 3) пераход ад фармальнага распазнавання засвоеных паралелей з падстаноўкай адпаведнікаў у мове перакладу да дзеянняў па аналогіі ў стэрэатыпных кантэкстах. На кожным кроку тэхналагічнага працэсу распрацоўваецца спецыяльны комплекс практыкаванняў. На другім этапе канвертаванне тэарэтычных ведаў у практычныя ўменні перакладу тэкстаў адбываецца праз самастойную перакладчыцкую дзейнасць студэнтаў.

Скачать

Список литературы

  1. Сахончык А. П., Гіруцкая Л. А. Навучанне перакладу тэхнічных тэкстаў як аспект фарміравання прафесійнай кампетэнцыі студэнтаў тэхнічных ВНУ // Наука – образованию, производству, экономике: материалы 11-й Междунар. науч.-техн. конф., Минск, 7 мая 2013 г. URL: http://rep.bntu.by/handle/data/19736 (дата звароту: 01.10.2022).
  2. Кузьміч В. А. Навуковы стыль у кантэксце спецыяльнага перакладу // Труды БГТУ. 2013. № 5 (161): История, философия, филология. С. 168–170.
  3. Азарка В. У. Пераклад у сістэме вывучэння курса «Беларуская мова (спецыяльная лексіка)» // Национально-культурный компонент в тексте и языке: материалы докл. ІІІ Междунар. науч. конф. под эгидой МАПРЯЛ, Минск, 7–9 апр. 2005 г.: в 3 ч. Минск: МГЛУ, 2005. Ч. 3. С. 125–127.
  4. Навасельцава І. І. Роля перакладу ў працэсе моўных зносін (аб некаторых культрамаўленчых праблемах перакладу навуковага тэксту). URL: http://edoc.bseu.by:8080/bitstream/edoc/5238/2/Navasel'tsava%20_.%20rolya%20perakladu%20%D1%9E%20pratsese%20moynykh%20znos_n....pdf (дата звароту: 20.10.2022).
  5. Николаева А.-М. Ю. Представление о когнитивных способностях детей-билингвов в научной литературе. Опыт оценки когнитивного потенциала билингвальных образовательных программ // Наука и школа. 2016. № 3. С. 93–97.
  6. Marian V., Shook A. The Cognitive Benefits of Being Bilingual. URL: https://www.researchgate.net/ publication/235751035_The_Cognitive_Benefits_of_Being_Bilingual (дата обращения: 10.11.2022).
  7. Валочка Г. М. Метадычныя аспекты навучання перакладу ў школьным курсе беларускай мовы // Беларуская мова і літаратура. 1996. Вып. 2. С. 79–88.
  8. Валочка Г. М. Навучанне перакладу ў школе: дапаможнiк для настаўнiкаў. Мінск: НМЦэнтр, 1999. 104 с.
  9. Пераклад і методыка яго правядзення // Выкладанне беларускай мовы ў школе / М. Г. Яленскі [і інш.]. Мінск, 1994. С. 130–134.
  10. Методыка выкладання беларускай мовы: вучэбны дапаможнік для студэнтаў філалагічных спецыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі / М. Г. Яленскі [і інш.]. Мінск: Адукацыя і выхаванне, 2007. 447 с.
  11. Малько Г. І. Аб некаторых асаблівасцях перакладу з рускай мовы на беларускую // Русский язык как средство международного и межнационального общения, межкультурной коммуникации: материалы Междунар. науч.-практ. конф., Минск, 4–5 февр. 2005 г. Мінск: БГЭУ, 2005. С. 143–145. URL: http://edoc.bseu.by:8080/handle/edoc/69103 (дата звароту: 20.11.2022).
  12. Смольская Т. М. Асаблівасці перакладу тэкстаў па спецыяльнасці на занятках са студэнтаміюрыстамі // Русский язык как средство международного и межнационального общения, межкультурной коммуникации: материалы Междунар. науч.-практ. конф., Минск, 4–5 февр. 2005 г. Мінск: БГЭУ, 2005. С. 145–147. URL: http://edoc.bseu.by:8080/handle/edoc/69154 (дата звароту: 20.11.2022).
  13. Капцова Ю. А. Пераклад тэксту як працэс навучання прафесійнаму маўленню студэнтаў тэхнічнай ВНУ // Теория и практика обучения русскому языку как иностранному и другим лингвистическим дисциплинам в высшей школе: сборник научных статей. Брест: БрГТУ, 2019. С. 28–30. URL: https://rep.bstu.by/handle/data/15347 (дата звароту: 19.11.2022).
  14. Носік А. А., Ратынская Н. В. Пераклад тэкстаў медыцынскай тэматыкі як сродак выхавання і навучання прафесійнай лексіцы // Технологии обучения русскому языку как иностранному и диагностика речевого развития: материалы XX Междунар. науч.-практ. конф., посвященной 45-летию каф. белорус. и рус. языков УО БГМУ, Минск, 3 октяб. 2019 г. Минск, 2020. С. 360–364. URL: http://rep.bsmu.by:8080/handle/BSMU/28286 (дата звароту: 19.11.2022).
  15. Міхалевіч А. Г., Мордас Н. Р. Прынцыпы і асаблівасці руска-беларускага перакладу навуковых тэкстаў // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў: зборнік дакладаў і тэзісаў VІІ Міжнар. навук.-практ. канф. URL: http://elib.bspu.by/handle/doc/29395 (дата звароту: 19.11.2022).
  16. Місюкавец Л. П. Пераклад навуковых тэкстаў як адзін з метадаў павелічэння лексічнага запасу // Банковская система: устойчивость и перспективы развития: сборник научных статей VII Меж-дунар. науч.-практ. конф. по вопросам банковской экономики, Пинск, 4–5 апр. 2016 г. Пинск: ПолесГУ, 2016. С. 295–298. URL: https://rep.polessu.by/handle/123456789/10304 (дата звароту: 09.11.2022).
  17. Комиссаров В. Н. Современное переводоведение: учеб. пособие. М.: ЭТС, 2002. 424 с.
  18. Валеева Н. Г. Теория перевода: культурно-когнитивный и коммуникативно-функциональный аспекты: монография. М.: РУДН, 2018. 244 с.
  19. Федоров А. В. Основы общей теории перевода (лингвистические проблемы). М.: ООО Издательский дом «Филология три», 2002. 416 с.
  20. Штанов А. В. Технология перевода и методика преподавания (компетентностный подход): монография. М.: МГИМО-Университет, 2011. 250 с.
Поступила 15.01.2023