«РАЗБОРЫ» ШЛЯХТЫ ЯК СРОДАК ДЗЯРЖАЎНАЙ САСЛОЎНАЙ ПАЛІТЫКІ Ў РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ

УДК 947.2:323.311

  • Дамарад Аляксей Анатольевіч − кандыдат гістарычных навук, дацэнт кафедры гісторыі Беларусі і палітaлогіі. Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт (220006, г. Мінск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспубліка Беларусь). E-mail: domorad@belstu.by

DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6885-2022-257-1-5-10

Ключевые слова: дваранства, дзяржаўная палітыка, сацыяльны статус, дакументы, законы.

Для цитирования: Дамарад А. А. «Разборы» шляхты як сродак дзяржаўнай саслоўнай палітыкі ў Расійскай імперыі // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2022. № 1 (257). С. 5–10. DOI: https://doi.org/10.52065/2520-6885-2022-257-1-5-10.

Аннотация

Артыкул прысвечаны дзяржаўнай палітыцы ў Расійскай імперыі ХІХ ст., накіраванай на змяншэнне колькасці прадстаўнікоў дваранскага саслоўя ў заходніх губернях. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай вялікая колькасць шляхты папоўніла шэрагі падданых расійскай кароны. Аднак традыцыі палітычнай анархіі і гаспадарчага заняпаду рабілі яе небяспечнай ў сацыяльнапалітычным плане. Падзеі першай паловы XIX ст. паказалі, што гэтая група насельніцва Беларусі не ўпісваецца ў дваранства і нават пагражае спакою ў дзяржаве. Таму ўлады Расійскай імперыі вымушаны былі праводзіць палітыку «разбораў» шляхты напрацягу дзесяцігоддзяў. Разглядаюцца прычыны і матывы, асаблівасці, эвалюцыя адносін да нетытулаванага дваранства на тэрыторыі Беларусі і Украіны. Падсумоўваюцца статыстычныя звесткі і вынікі палітыкі па скарачэнні шляхты.

Скачать

Список литературы

  1. Ігнатоўскі У. М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. Мінск: Беларусь, 1992. 190 с.
  2. Ключевский В. О. Русская история. Полный курс лекций: в 3 кн. Кн. 3. Ростов н/Д: Феникс, 1998. 576 с.
  3. Гісторыя Беларусі: у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. Мінск: Экаперспектыва, 2000–2005. Т. 4: Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец XVIII – пачатак XX ст.) / М. Біч [і інш.]. 2005. 518 с.
  4. Емяльянчык У. П. Паланез для касінераў (З падзей паўстання 1794 г. пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкі на Беларусі). Мінск: Беларусь, 1994. 160 с.
  5. Rychlinkowa J. Carat wobiec polskiej szlachty na zeimiach zabranych w latach 1772–1831 r. // Kwartalnik historyczny. 1991. № 3. S. 34–57.
  6. НГАБ. Ф. 686. Воп. 1. Справа 9. Актовая книга «Минский земский поветовый суд». 34 л.
  7. ЛДГА. Ф. 391. Воп. 5. Спр. 794. «Родословная рода Контрымов (1800 г.)». 13 л.
  8. Белоруссия в эпоху феодализма: сб. док.: в 3 т. Т. 3. Воссоединение Белоруссии с Россией и ее экономическое развитие в конце XVIII – первой половине ХIХ в. (1772–1860) / сост.: В. В. Чепко, В. В. Шатилло; ред. В. В. Чепко. Минск: Изд-во Акад. наук БССР, 1961. 625 с.
  9. Смяховіч М. У. Адносіны самадзяржаўя да польскага насельніцтва Беларусі ў гады падзелаў Рэчы Паспалітай // Нацыянальная палітыка расійскага самадзяржаўя на Беларусі ў канцы ХVIII – пачатку ХІХ ст.: зб. навук. прац. Мінск: БДПУ, 1995. С. 39–54.
  10. Туміловіч Г. М. Палітыка царызму ў адносінах да дробнай шляхты Беларусі ў канцы ХVIII – першай палове ХІХ ст. // Нацыянальная палітыка расійскага самадзяржаўя на Беларусі ў канцы ХVIII – пачатку ХІХ ст.: зб. навук. прац. Мінск: БДПУ, 1995. С. 114–128.
  11. НГАБ. Ф. 319. Воп. 2. Спр. 3241. «О дворянском происхождении рода Томашевичей». 12 л.
  12. НГАБ. Ф. 319. Воп. 2. Спр. 1307. «О происхождении рода Карповичей». 18 л.
  13. Lepkowski T. Narod bez panstwa // Polska: łosy państwa i narodu. Warszawa, 1992. S. 179–198.
  14. Тымковский М. История Польши. М.: Весь мир, 2004. 544 с.
  15. НГАБ. Ф. 319. Воп. 2. Справа 400. «О дворянском происхождении рода Василевских». 32 л.
  16. Люты А. М. Сацыяльна-эканамічнае развіццё ў Беларусі ў другой палове ХVIII – першай палове ХІХ ст.: манаграфія. Мінск: БДПУ, 2004. 320 с.
  17. Переписи населения России: итоговые материалы подворных переписей и ревизий населения России (1646–1858). М.: Наука, 1972. 573 с.
  18. Статистические таблицы Могилевской губернии за 1866 год. Могилев: Губернская тип., 1867. 82 с.
Поступила 14.03.2022